© Verlag Molden/Michael Horowitz
„Gdybym wiedział, czym jest sztuka, zachowałbym to dla siebie” – powiedział Pablo Picasso. Ale jaka jest na to odpowiedź?
Odkąd po ucieczce z liceum odwiedziłem w Nowym Jorku karyncką artystkę pop Kiki Kogelnik, ja też zadaję sobie pytanie, czym jest sztuka. 1969, rok lądowania na Księżycu, w którym Andy Warhol fotografował swoim Polaroidem prezydentów, aktorów porno i gwiazdy rocka i założył Interview. Kultowy magazyn, który wkrótce ukształtował życie artystyczne Nowego Jorku. Warhol przeprowadził wywiady z takimi celebrytami jak John Lennon i Grace Jones, Max Ernst i Truman Capote w nowym, intymnym stylu, skrupulatnie dokumentując ich życie. Kiedy Kiki i ja spacerujemy po Manhattanie, widzę Warhola idącego Piątą Aleją. W długim futrze, z największymi okularami przeciwsłonecznymi, jakie kiedykolwiek widziałam.
Minęło ponad 50 lat odkąd odbyłem z Kogelnikiem podróż do Nowego Jorku i moje pierwsze spotkanie ze sztuką współczesną. Społeczeństwo i świat sztuki już dawno się zmieniły. Jak mówi artystka konceptualna Marina Abramovic: „Zadaniem artysty w dysfunkcyjnym społeczeństwie jest tworzenie świadomości wszechświata, zadawanie właściwych pytań i podnoszenie na duchu”.
Abramović eksploruje nowe drogi w sztuce i wywołuje poruszenie swoją fizyczną inscenizacją. Chce szokować i często przekracza swoje fizyczne i psychiczne granice swoją ekstremalną sztuką ciała. Są to wyczerpujące i niebezpieczne przedstawienia, w których bada się – często z udziałem publiczności – implikacje percepcji zmysłowej. Jak w Neapolu w 1974 roku: ktoś podcina jej gardło brzytwą, żeby zlizać krew. Dochodzi do seksu, naładowany pistolet spada na głowę stoickiego artysty. Opisuje doświadczenie swojego czynu: „Czułam się zgwałcona. Nauczyłem się, że jeśli pozwolisz publiczności zrobić wszystko, może cię to zabić. Dokładnie po szóstej poszedłem na publiczność. Wszyscy uciekli. Aby uciec przed prawdziwą konfrontacją.
co znaczy sztuka?
Jak artysta odnajduje się na przegrzanym rynku sztuki? Jakie idiosynkratyczne mechanizmy w tym dominują? Jakie warunki muszą mieć ludzie, aby odnieść sukces artystyczny? Czy sama sztuka rzeczywiście determinuje wartość rynkową z cenami w milionach, czy też decydujący jest głównie marketing siłowy?
92-letnia Japonka Yayoi Kusama, która od 45 lat przebywa w szpitalu psychiatrycznym, zrobiła furorę swoimi pracami na całym świecie. Na przykład z postaciami fallicznymi lub dyniami, które ozdabia kropkami i otrzymuje za to do pięciu milionów dolarów. Przez tysiąclecia artyści próbowali zdefiniować, czym jest dla nich sztuka: dla El Greco jest to „gdziekolwiek spojrzysz; chwalcie migoczące gwiazdy, bo są to beztroskie drobinki Boga”. Edgar Degas wyjaśnia: „Sztuka nie jest czymś, co się żeni. , loteria”.
Prowokacja: w 1968 udziałowiec VALIE EXPORT ciągnął artystę i partnera Petera Weibela przez Wiedeń na obroży dla psa
© Zdjęcie: Verlag Molden/Peter Weibel
Pytania bez odpowiedzi Prawie pół wieku później podczas aukcji w Londynie doszło do poruszenia: dzieło opryskiwacza graffiti Banksy Girl with Balloon zostało zniszczone. Wkrótce po złożeniu przez Sotheby’s ostatecznej oferty obraz sam się rozczłonkował: ukryta w ramie niszczarka przecięła motyw na pół. Pozostały fragmenty. Kampania odnowiła spekulacje na temat brytyjskiego mistrza sztuki ulicznej i jego tożsamości: kim jest artysta uliczny? To pytanie pozostaje bez odpowiedzi od ponad 25 lat. Banksy jest znany ze swoich społecznie krytycznych motywów. Jego sztuka chce krytykować wojnę, faszyzm i nadmierny konsumpcjonizm.
Nawet wielcy Austriacy zawsze walczyli o uznanie i własną osobistą drogę artystyczną: od przesadnego niemowlęcia strasznego Egona Schiele po obrazy ciała Marii Lassnig, od Adolfa Loosa, prowokacyjnego pioniera nowoczesnej architektury, po Friedensreicha Hundertwassera, kiczowatego mistrza Fantazja.
“Siła kobiety” Marii Lassnig – obraz jako nieustająca podróż do wnętrza, 1979.
© Zdjęcie: Verlag Molden/Albertina Vienna/The Essl Collection
Od architektów Coop Himmelb(l)au, walczących z pustką przyszłości, po Franza Westa, który szokuje świat sztuki papier-mâché, poliestrem i sztuką performance. Od Alfreda Kubina w jego mrocznym królestwie duszy po maniakalne szaleństwo kolorów artysty Arnulfa Rainera. Od VALIE EXPORT i jej krytycznego ciosu w feminizm po wielkiego europejskiego ekspresjonistę Oskara Kokoschkę. Od Erwina Wurma i jego dziwnych, surrealistycznych rzeźb po ludzi, którzy wykorzystują sztukę jako terapię – Art Brut między geniuszem a szaleństwem. W Guging, w Domu Śpiącego Umysłu.
Kampania grupy architektów Haus-Rucker-Co w Gloriette w Wiedniu, 1972, z muzyką orkiestry dętej i gigantycznymi bańkami mydlanymi
© Zdjęcie: Verlag Molden/Michael Horowitz
Wszyscy ci artyści wywołali sensację daleko poza granicami kraju. I – jak mówi muza Johna Lennona Yoko Ono – próbuje sztuką „lewitować pół centymetra nad ziemią”.
„Sztuka z Austrii. 50 osób, które ukształtowały XX wiek”. Przez Michaela Horowitza. Molden Verlag, €35
© Obraz: Wydawca
Najlepiej poinformowany zawsze i wszędzie
Uzyskaj nieograniczony dostęp do wszystkich treści cyfrowych od KURIER: treści Plus, e-dokumenty, czasopisma online i nie tylko. Przetestuj teraz cyfrową subskrypcję KURIER.